مداخلات جراحی شامل ایجاد استومی، مانند ایلئوستومی یا کولوستومی، نقش مهمی در درمان بیماریهای مختلف کولورکتال دارند. در حالی که این روش ها برای بسیاری از افراد نجات دهنده و افزایش دهنده زندگی هستند، اما می توانند به طور قابل توجهی بر سبک زندگی و رفاه عاطفی بیمار تأثیر بگذارند. هدف این راهنمای جامع  ارائه اطلاعات مهم برای بیماران  در مورد ایلئوستومی و کولوستومی است.

استومی چیست؟

استومی ( کولوستومی یا ایلیوستومی )  به قسمتی از روده بزرگ یا کوچک گفته می شود که به دلایل پزشکی مختلف از جداره شکم بیرون گذاشته شده است و توسط بخیه به جدار شکم ثابت شده و مواد دفعی بدن از طریق آن خارج می شود. این کار با بیهوشی کامل و طی عمل جراحی انجام میشود .

ایلیوستومی

ایلئوستومی شامل بیرون  آوردن بخشی از ایلئوم، که آخرین قسمت روده کوچک است، به سطح شکم است. معمولاً به دلیل شرایطی که عملکرد یا ساختار کولون را مختل می کند و لازم است محتویات دفعی وارد کولون نشود  ضروری است، مانند:

– بیماری های التهابی روده (IBD) مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
– پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
– تروما یا آسیب به روده بزرگ
– نقایص مادرزادی
– جراحی سرطان رکتوم یا راست روده
-جراحی سرطان روده بزرگ 

ایلیوستومی میتواند دائمی یا موقت باشد در مواردی که جهت بهبود بیمار از شرایط حاد در کولون یا رکتوم تعبیه شده است بعد از بهبودی شرایط میتوان ایلیوستومی را به داخل شکم برگرداند و به اصطلاح استومی را بست ولی گاهی در بیماران به دلیل خارج کردن کامل روده بزرگ و عدم امکان باز سازی لازم است بیمار به صورت دائمی و مدام العمر ایلیوستومی داشته باشد .

کولوستومی

کولوستومی شامل انحراف بخشی از کولون یا روده بزرگ از  دیواره شکم است. در مواردی انجام می شود که عبور مدفوع از کانال مقعد و یا ادامه کولون و رکتوم  غیرممکن یا نامطلوب باشد، به دلیل:

– سرطان کولورکتال
– دیورتیکولیت
– انسداد یا آسیب های تروماتیک مربوط به روده بزرگ و راست روده 
– نقایص مادرزادی

کولوستومی هم مانند ایلیوستومی میتواند دائمی یا موقتی باشد جراح بسته به شرایط بیمار و نوع بیماری تصمیم به تعبیه کولوستومی موقت و یا دائم میگیرد معمولا در خصوص انجام اینکار و شرایط و آمادگی های لازم جراح قبل از عمل با بیمار و خانواده بطور کامل صحبت میکند و راهنمایی های لازم  را ارائه میدهد و به تمام سوالات و ابهامات ذهنی بیمار و همراهان وی پاسخ میدهد 

نیاز به استومی در سرطان های کولون و رکتوم (راست روده و روده بزرگ)

درمان سرطان کولون و یا رکتوم برداشتن قسمتی از  کولون یا راست روده است که دچار سرطان شده است و سپس دو قسمت سالم روده مجددا بهم دوخته می شوند که در اصطلاح علمی آناستاموز می گویند. گاهی در حین جراحی و به علت شرایط قبل از عمل یا حین عمل امکان دوختن دو سر وده به هم وجود ندارد یا این امکان وجود دارد ولی خطر باز شدن دوخت و دوز و به خطر افتادن سلامت بیمار وجود دارد در این موارد جراح تصمیم به منحرف کرده مسیر دفعی از طریق کولوستومی یا ایلیوستومی میگیرد. 

1_ استومی در سرطان کولون یا روده بزرگ

در صورتیکه تشخیص به موقع داده شود و بتوان روده را برای عمل پاکسازی کرد و آمادگی قبل عمل داد می توان در شرایط بهینه اقدام به جراحی سرطان روده بزرگ کرد و بدنبال برداشتن قطعه مبتلای روده دوباره دو سر سالم روده بزرگ را بهم دوخت (آناستاموز) و مسیر طبیعی دفع برقرار می گردد.

در مواردی که توده پیشرفته باشد و منجر به انسداد روده شود یا بیمار دچار پارگی تومور شده باشد و بیمار بصورت اورژانسی به بیمارستان مراجعه نماید و جراحی بصورت اورژانسی و بدون آماده سازی روده انجام می شود که در این صورت معمولا جراحی به روش باز انجام می شود و امکان لاپاراسکوپی نیست و نکته بعدی اینکه شرایط برای دوخت دو سر روده معمولا مناسب نیست و جراح مجبور است برای حفظ ایمنی بیمار اقدام به بیرون گذاشتن سر روده از جداره شکم ( استومی ) نماید و سر دیگر روده را بسته و داخل شکم نگه دارد. به این حالت ایجاد کولوستومی می گویند که به خاطر خطر نشت محل دوخت و دوز روده انجام می دهند و لازم است بیمار مدتی با استومی یا کولوستومی زندگی کند و پس از بهبود حال عمومی و برطرف شدن عوامل و شرایط التهابی در شکم مجدد جراحی انجام شود و دو سر روده به هم دوخته شود و مسیر طبیعی دفع برقرار گردد.

2_ استومی در سرطان راست روده یا رکتوم

در مورد رکتوم درمان کمی متفاوت تر از کولون است و بسته به شدت تومور و عمق آن معمولا لازم است 28 جلسه رادیوتراپی یا پرتو درمانی ناحیه لگن انجام شود و حجم تومور کوچک شود و سپس اقدام به جراحی گردد.

ولی در مورد رکتوم هم ممکن است جراحی اورژانسی لازم شود که در این صورت بازهم اقدام به تعبیه استومی در جدار شکم می کنیم و انسداد برطرف می شود و سپس بیمار جهت درمان رادیوتراپی ارجاع می گردد و پس از اتمام رادیوتراپی جراحی برداشتن توده راست روده انجام می گردد.

در شرایط غیر اورژانسی و بدنبال رادیوتراپی لگنی بعلت قرار گرفتن احشاء لگنی در معرض رادیوتراپی یا پرتو درمانی بعد از برداشتن تومور و دوختن مجدد دو سر روده ( آناستاموز ) برای جلوگیری از خطر نشت مدفوعی بطور موقت قسمتی از روده باریک را به شکل استومی از جداره شکم بیرون می گذاریم تا مسیر انحرافی برای دفع ایجاد شود تا محل آناستاموز با مواد دفعی در تماس نباشد و محل دوخت و دوز سالم بماند و بعد از 4 تا 6 هفته می توان مجدد استومی را طی عمل جراحی کوچک به داخل شکم برگرداند و مسیر طبیعی مدفوع را برقرار کرد.

در مورد سرطان های انتهای راست روده که فاصله تومور از مقعد و عضلات اسفنگتر مقعدی کم می باشد یا درگیری اسفنگتر با تومور وجود دارد لازم است که کل مقعد همراه راست روده برداشته شود لذا بعد از جراحی بیمار باید بطور دائم و مادام العمر کیسه استومی داشته باشد، چون امکان برقراری مسیر طبیعی مدفوع بصورت نرمال وجود ندارد.