بی اختیاری در دفع عبارت است از ناتوانایی یک شخص در دفع جامدات ، مایعات و یا گاز در مکان و شرایط نامناسب، بنابراین اگر کسی نتواند اختیار دفع را در زمان مناسب و مکان مناسب داشته باشه، دچار بی اختیاری مدفوعی است.
بی اختیاری صفر یا یک نیست، بی اختیاری دفعی یک طیفی است وسیع که نسب به شرایط آن در مکتب های مختلف درجه بندی شده است. بطوریکه بعضی ها بی اختیاری را از صفر تا بیست و بعضی ها از 0 – 10 تقسیم بندی می کنند. بنابراین بی اختیاری مدفوعی یک طیف است و این گونه نیست که شخص یا بی اختیار باشد یا بی اختیار نباشد.
بنابراین وقتی می خواهیم در مورد بی اختیاری صحبت بکنیم بعنوان یک بیماری یا بعنوان یک مشکل و یا اینکه بعنوان یک عارضه ای که به دنبال یک جراحی و یا هرچیز دیگری ایجاد شده باشد باید بدانیم چقدر از بی اختیاری اتفاق میافتد. آیا این بی اختیاری کامل است؟ آیا این بی اختیاری نسبت به گاز است یا نسبت به مدفوع است؟ و یا اینکه شدت آن چقدر است؟
اگر بی اختیاری کامل را نمره بیست بدهیم یعنی اینکه شخص تمام مراحل دفعش بدون کنترلش صورت می گیرد و به قول خودمان، شخص مجبور هست پوشک بپوشه چون هیچ نوع احساسی از دفع نداره و امکان داره هر لحظه و هرکجا ممکن هست رودش کار کند و لباس هایش کثیف بشود، این می شود بی اختیاری کامل، در درجات پایین تر ممکن هست شخص نتواند مدفوع مایع را نگه داره یعنی اگر مدفوع او جامد باشد شخص حس لازم را دارد و می تواند آن را نگه دارد و فقط در دفع مدفوع مایع مشکل دارد.
در درجات پایین تر شخص نمی تونه گاز را نگه داره، یعنی هیچ وقت لباس او کثیف نمیشود ولی وقتی می خواهد گاز را کنترل کند و در جایی که نمی خواهد گاز دفع بشود، به خاطر عدم کنترل گاز دفع می شود و او دچار بی اختیاری نسبت به گاز است.
بی اختیاری مدفوعی را ما هم بعنوان یک بیماری می شناسیم که می تواند بصورت اولیه شخص را گرفتار کند و یا اینکه می تواند بصورت عارضه ای از سایر بیماری ها بوجود آید، بطور مثال بی اختیاری مدفوعی ممکن است بعد از درگیری نخاع در دیسک های کمری و یا جراحی هایی که روی نخاع انجام میشود و یا به دنبال آسیب های فقرات بوجود آید که در این حالت اعصاب مربوط به ناحیه مقعد از دست می روند.
یا بطور مثال ممکن هست بی اختیاری مدفوعی بعد از آسیب های ناحیه اسفنگتر ناحیه مقعد که همون عضلات مقعد هستند بوجود آید که ممکن است به دنبال تصادف، به دنبال برخورد اجسام نوک تیز و یا به دنبال جراحی های ناحیه مقعد بوجود آید که در این حالت ممکن است مقداری از ماهیچه ها آسیب ببیند و شخص دچار بی اختیاری مدفوعی بشود.
علت بی اختیاری مدفوعی
آسیب مایچه های مقعدی به هر دلیلی
آسیب اعصاب ماهیچه های مقعدی
آسیب اعصاب مرکز مثل آسیب های مغزی و نخاع
آسیب راست روده به هر دلیلی
وقتی گفته می شود آسیب راست روده به این دلیل است که در کنترل دفع چند عامل موثر هستند، برای اینکه فرد کنترل دفع مدفوع خود را به خوبی داشته باشد باید چند قسمت از بدن به خوبی کار کند.
یکی ماهیچه مقعد است که نقش اسفنگتر دارند و دهانه مقعد را میبندند.
نکته بعدی راست روده یا همان رکتوم هست که توانایی نگه داری و انبار کردن مدفوع را دارد که در واقع یک گنجایش قابل تنظیم دارد که به دنبال پر شدن راست روده از مدفوع یا گاز این حس به شخص داده میشود که پایین رکتوم پر هست و نیاز دفع در شخص ایجاد می شود.
اعصاب ناحیه : که باعث ارتباط منظم بین عضلات ، مناطق حسی داخل روده و رکتوم و مغز انسان می شود. که باعث می شود شخص با کنترل خود در زمان و مکان مناسب دفع را انجام دهد.
اگر هر کدام از این مواردی که گفته شد آسیب دیده باشد شخص می تواند درجاتی از بی اختیاری مدفوعی را تجربه کند. مثلا شخص ممکن است تمام ماهیچه هایش سالم باشد، اعصابش هم سالم باشد ولی بعلت بیماری رکتوم، رکتوم توانایی باز شدن و پذیرش حجم زیادی از مدفوع را نداشته باشه ، این شخص درجاتی از بی اختیاری مدفوعی را خواهد داشت چراکه رکتوم نمی تواند حجم زیادی از مدفوع را در خود نگه دارد و پس از اینکه مدفوع وارد آن می شود رکتوم می خواهد سریع آن را دفع کند و برهمین اساس ممکن هست شخص نتواند فرصت لازم را که به دستشویی برسد پیدا کند و دچار بی اختیاری مدفوعی گردد.
از علل دیگر بی اختیاری مدفوعی می توان به جراحی های ناحیه روده اشاره کرد، در بیمارانی که سرطان رکتوم دارند و یا به هر دلیلی رکتوم آنها برداشته می شود و کولون (روده بزرگ) بجای آن گذاشته می شود اینها هم درجاتی از بی اختیاری را شاهد خواهند بود و دلیل آن ، نبود رکتوم هست و چون رکتوم وجود ندارد که حجم قابل قبولی از مدفوع را در خود نگه داری کند بنابراین دفع سریع انجام خواهد شد و در نتیجه ممکن است شخص درجاتی از بی اختیاری مدفوعی را تجربه کند.
درمان بی اختیاری مدفوعی
در بحث درمان بی اختیاری مدفوعی با توجه به اینکه شخص بنا به چه دلیلی دچار بی اختیاری شده باشد درمان ها متفاوت خواهد بود ، هدف ما برگرداندن فیزیولوژی دفع است که بتوانیم جلوی بی اختیاری را بگیریم ولی همیشه این کار امکان پذیر نیست و ممکن هست همچنان مشکلاتی وجود داشته باشد که نشود بی اختیاری را بصورت کامل درمان کرد.
عنوان مثال وقتی رکتوم برداشته شود امکان اینکه دوباره برای بیمار بازسازی رکتوم انجام داد وجود ندارد، تلاش هایی صورت خواهد گرفت تا قسمتی که در پایین بعنوان رکتوم ما به مقعد پیوند میزنیم تغییراتی بدهیم که کنجایش زیادی داشته باشد، ولی بدون شک رکتومی که شخص بصورت فیزیولوژیک و مادرزادی داشته است هیچ وقت ایجاد نخواهد.
مثال دیگر که می شود زد این هست که اگر اسفنگتر آسیب دیده باشد برای اسفنگتر می شود ترمیم را انجام داد و این ترمیم می تواند مقدار زیادی از بی اختیاری را کنترل کند ولی باز هم کنترل دفع مدفوع بصورت 100% نخواهد بود و امکان دارد درجاتی از شکست در آن وجود داشته باشد. در مواردی که آسیب عصب اتفاق افتاده باشد احتمال اینکه بتوان کنترل مدفوع را به حالت اول و یا حالت قابل قبولی برگرداند کمتر هست به خاطر اینکه امکان بازسازی اعصاب در این ناحیه معمولا وجود نداره و پزشک مجبور هست از روش های جایگزین مثل جراحی اسفنگتر مصنوعی یا موارد مشابه آن برای بهبود بی اختیاری در فرد کمک بگیریم.
در مباحث بعدی، در مورد روش های درمانی جدید بی اختیاری مدفوعی صحبت خواهیم کرد.
[crum_button label=”مشاوره رایگان با دکتر یوسف فام” icon=”seosight-check-square” icon_position=”right” align=”align-center” color=”primary” size=”medium” _id=”882428″ link=”http://iran-colorectal.com/%d9%85%d8%b4%d8%a7%d9%88%d8%b1%d9%87-%d8%a8%d8%a7-%d8%af%da%a9%d8%aa%d8%b1-%db%8c%d9%88%d8%b3%d9%81-%d9%81%d8%a7%d9%85/|مشاوره رایگان با دکتر یوسف فام|” show_icon=”yes”]
