مقدمه
سرطان روده بزرگ و رکتوم (که به‌طور کلی به آن سرطان کولورکتال گفته می‌شود) یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در جهان و ایران است. اما خبر خوب این است که با تشخیص زودهنگام， شانس بهبودی بسیار بالاست. شاید برایتان سؤال باشد که تشخیص سرطان روده بزرگ و رکتوم چگونه انجام می‌شود یا چه علائمی باید جدی بگیریم؟ نگران نباشید! در این مقاله، به زبان ساده و با آخرین اطلاعات روز (تا ژوئن ۲۰۲۵- خرداد 1404)، همه چیز را درباره روشهای تشخیص، علائم، و اقدامات لازم توضیح می‌دهیم. اگر می‌خواهید بدانید چطور می‌توانید از این بیماری پیشگیری کنید یا در صورت بروز، زود آن را شناسایی کنید، این مطلب را تا آخر بخوانید!
سرطان روده بزرگ و رکتوم چیست؟
قبل از اینکه به سراغ تشخیص سرطان رکتوم برویم، بیایید کمی با خود بیماری آشنا شویم. روده بزرگ و رکتوم بخشی از سیستم گوارش ما هستند که مواد غذایی هضم‌شده را به مدفوع تبدیل می‌کنند. وقتی سلول‌های این قسمت به‌صورت غیرطبیعی رشد کنند و به شکل تومور درآیند، به آن سرطان روده بزرگ یا رکتوم می‌گویند. این بیماری معمولاً از پولیپ‌ها (توده‌های کوچک خوش‌خیم) شروع می‌شود که با گذشت زمان ممکن است سرطانی شوند. خوشبختانه، با روشهای مدرن تشخیص زودهنگام سرطان， می‌توان این تغییرات را در مراحل اولیه پیدا کرد و درمان را شروع کرد.
تصویر آناتومی روده بزرگ و رکتوم
علائم هشداردهنده که باید جدی بگیرید
تشخیص زودهنگام به شناسایی علائم بستگی دارد. گاهی این علائم خفیف هستند و ممکن است نادیده گرفته شوند، اما اگر این نشانه‌ها را داشتید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:
- خون در مدفوع: ممکن است مدفوع شما قرمز یا سیاه شود. این می‌تواند نشانه خونریزی در روده باشد.
- تغییر در عادات روده: اگر مدفوع شما به‌طور مداوم شل یا سفت شده یا الگوی دفع‌تان تغییر کرده، ممکن است نگران‌کننده باشد.
- درد یا گرفتگی شکم: احساس ناراحتی مداوم در شکم که با داروهای معمولی برطرف نشود.
- کاهش وزن بدون دلیل: اگر بدون رژیم یا ورزش وزن کم می‌کنید، این می‌تواند سیگنالی از مشکلات داخلی باشد.
- خستگی شدید: احساس ضعف و بی‌حالی که با استراحت بهبود نمی‌یابد.
این علائم همیشه به معنای سرطان کولورکتال نیستند و ممکن است به دلایل دیگری مثل مشکلات گوارشی ساده باشند. اما اگر بیش از چند هفته طول کشیدند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
روشهای تشخیص سرطان روده بزرگ و رکتوم
تشخیص این بیماری با ابزارها و روشهای مختلفی انجام می‌شود که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند. در ادامه، این روش‌ها را به زبان ساده توضیح می‌دهیم:
۱. کولونوسکوپی: بررسی دقیق با دوربین
کولونوسکپی چیست؟ این محبوب‌ترین روش برای تشخیص سرطان روده بزرگ است. در این روش، پزشک از یک لوله نازک با دوربین (کولونوسکوپ) استفاده می‌کند که از طریق مقعد وارد روده می‌شود. این دوربین تصاویر زنده از داخل روده را نشان می‌دهد و پزشک می‌تواند پولیپ‌ها یا تومورها را ببیند. اگر چیزی مشکوک باشد، نمونه‌برداری (بیوپسی سرطان روده) انجام می‌شود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.
- مزیت: امکان برداشتن پولیپ‌ها حین عمل.
- زمان: حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه.
- آمادگی: نیاز به رژیم مایع و پاک‌سازی روده با محلول‌های خاص دارد.
۲. تست مدفوع: روش ساده و غیرتهاجمی
تست مدفوع برای سرطان یکی از راه‌های آسان برای غربالگری است. در این روش، نمونه کوچکی از مدفوع شما بررسی می‌شود تا ببینند آیا خون مخفی (خونی که با چشم دیده نمی‌شود) وجود دارد یا نه. این خون می‌تواند نشانه‌ای از سرطان کولورکتال یا پولیپ باشد.
- مزیت: نیازی به آمادگی پیچیده یا ابزارهای گران‌قیمت ندارد.
- محدودیت: فقط خون را نشان می‌دهد و تشخیص زودهنگام سرطان قطعی نمی‌دهد.
۳. تصویربرداری: دیدن روده از بیرون
تصویربرداری‌هایی مثل تصویربرداری سرطان روده (سی‌تی کولونوگرافی) یا ام‌آرآی می‌توانند شکل و ساختار روده را نشان دهند. در سی‌تی کولونوگرافی، از اشعه ایکس برای گرفتن تصاویر سه‌بعدی استفاده می‌شود. این روش برای افرادی که نمی‌توانند کولونوسکپی چیست انجام دهند، مناسب است.
- مزیت: غیرتهاجمی است.
- محدودیت: اگر چیزی مشکوک باشد، باز هم نیاز به کولونوسکپی برای بیوپسی سرطان روده است.
۴. آزمایش خون برای تشخیص سرطان روده بزرگ: نشانه‌های غیرمستقیم
آزمایش خون گاهی برای بررسی نشانگرهای تومور (مثل CEA) استفاده می‌شود. این آزمایش سطح پروتئین‌هایی را اندازه‌گیری می‌کند که ممکن است در سرطان روده بزرگ بالا باشد. با این حال، این روش به‌تنهایی کافی نیست و باید با روشهای دیگر ترکیب شود.
- مزیت: ساده و در دسترس.
- محدودیت: ممکن است در بیماری‌های دیگر هم بالا باشد.
۵. بیوپسی: تأیید نهایی
اگر در کولونوسکپی چیست یا تصویربرداری توده‌ای دیده شود، پزشک تکه کوچکی از آن را برمی‌دارد (بیوپسی سرطان روده) و به آزمایشگاه می‌فرستد. این آزمایش زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا سلول‌ها سرطانی هستند یا خیر. این مرحله تشخیص زودهنگام سرطان را تأیید می‌کند.
تصویر نمایشی از انجام کولونوسکپی
مراحل تشخیص: از مشکوک تا قطعی
تشخیص سرطان روده بزرگ و رکتوم معمولاً یک فرآیند گام‌به‌گام است:
- مشاهده علائم: ابتدا علائم شما توسط پزشک ارزیابی می‌شود.
- غربالگری اولیه: تست مدفوع برای سرطان یا تصویربرداری سرطان روده برای رد یا تأیید مشکل.
- کولونوسکپی و بیوپسی: اگر چیزی پیدا شد، نمونه‌برداری انجام می‌شود.
- مرحله‌بندی: با استفاده از اسکن (مثل پت اسکن) مشخص می‌شود سرطان کولورکتال در چه مرحله‌ای است (از ۰ تا ۴).
آخرین اطلاعات روز (ژوئن ۲۰۲۵)
طبق آخرین تحقیقات تا ژوئن ۲۰۲۵:
- افزایش موارد در جوانان: سرطان روده بزرگ در افراد زیر ۵۰ سال در ایران و جهان رو به افزایش است. به همین دلیل، سازمان بهداشت جهانی غربالگری سرطان کولورکتال را از ۴۵ سالگی توصیه می‌کند.
- تکنولوژی جدید: کولونوسکوپی‌های رباتیک و هوش مصنوعی (AI) در حال ورود به بازار هستند که دقت تشخیص زودهنگام سرطان را تا ۹۵٪ افزایش داده‌اند.
- درمان‌های هدفمند: پس از تشخیص سرطان رکتوم， داروهای جدید مثل ایمونوتراپی می‌توانند به‌طور خاص سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهند.
آمادگی برای تشخیص
برای اینکه نتایج دقیق باشند، آمادگی خاصی نیاز است:
- رژیم غذایی: ۲ روز قبل، از غذاهای کم‌فیبر مثل برنج سفید و مرغ استفاده کنید. روز قبل فقط مایعات شفاف بخورید.
- پاک‌سازی روده: محلول‌های مسهل (آمادگی برای کولونوسکپی) مثل pidrolax-nonapeak را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- مشورت با پزشک: اگر بیماری خاصی دارید (مثل دیابت)، داروهایتان را چک کنید.
چرا تشخیص زودهنگام مهم است؟
در ایران، طبق آمار سرطان روده ایران وزارت بهداشت تا ۱۴۰۴، سالانه حدود 7,۰۰۰ نفر به سرطان کولورکتال مبتلا می‌شوند و ۲,۲۰۰ نفر فوت می‌کنند. اما اگر تشخیص زودهنگام سرطان در مراحل اولیه (مرحله ۱ یا ۲) انجام شود، بقای پنج‌ساله بیش از ۹۰٪ است. تشخیص دیرهنگام (مرحله ۴) این شانس را به کمتر از ۱۵٪ می‌رساند. بنابراین، غربالگری سرطان کولورکتال منظم می‌تواند جان شما را نجات دهد!
چه کسانی باید غربالگری کنند؟
- افراد بالای ۴۵ سال بدون علائم.
- کسانی که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ دارند (از ۳۰-۴۰ سالگی).
- افراد با بیماری‌های التهابی روده مثل کولیت.
نکات پس از تشخیص
اگر تشخیص سرطان رکتوم یا روده بزرگ تأیید شد، نگران نباشید! تیم پزشکی ما برنامه درمانی (جراحی، شیمی‌درمانی، یا پرتودرمانی) را تنظیم می‌کند. پشتیبانی روانی و تغذیه‌ای هم بخشی از این مسیر است. با پزشک خود درباره گزینه‌ها صحبت کنید.
نتیجه‌گیری
تشخیص سرطان روده بزرگ و رکتوم با روش‌هایی مثل کولونوسکپی چیست， تست مدفوع برای سرطان， و تصویربرداری سرطان روده امکان‌پذیر است و با تشخیص زودهنگام سرطان می‌توان زندگی را نجات داد. در ایران، با توجه به افزایش موارد در جوانان، آگاهی و غربالگری سرطان کولورکتال اهمیت بیشتری دارد. اگر علائم مشکوک دارید یا در گروه پرخطر هستید، همین امروز با پزشک مشورت کنید. سایت ما (iran-colorectal.com) همیشه در کنار شما است تا اطلاعات به‌روز و مفید ارائه دهد!
