یبوست و افتادگی روده دو بیماری شایع مرتبط با دستگاه گوارش هستند که می‌توانند باعث ناراحتی قابل توجهی برای افراد مبتلا شوند. در حالی که هر دو بیماری علائم و پیامدهای خاص خود را دارند، گاهی اوقات می‌توانند با هم رخ دهند و تشخیص و درمان را پیچیده‌تر کنند. در این مقاله، ما به بررسی عمیق یبوست و افتادگی روده، از جمله علل، علائم، تشخیص، درمان و گزینه‌های پیشگیری می‌پردازیم.
یبوست
یبوست به وضعیتی گفته میشود که در آن فرد به طور مداوم مدفوع سفت و دفع دشوار را تجربه میکند. این یک بیماری شایع است که افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار میدهد، اما بیشتر در افراد مسن شایع است.
علل یبوست:
- عوامل رژیم غذایی: کمبود فیبر، نوشیدن مایعات ناکافی و مصرف زیاد غذاهای فرآوری شده و کم‌چرب
- مشکلات پزشکی: برخی از شرایط پزشکی مانند بیماری کرون، دیابت و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) می‌توانند باعث یبوست شوند.
- داروها: داروهای مختلفی مانند مسکن‌ها، داروهای ضد افسردگی و آنتی‌اسیدها می‌توانند یبوست ایجاد کنند.
- عدم تحرک بدنی: فعالیت بدنی کم میتواند باعث کند شدن حرکت روده و یبوست شود.
- بارداری: تغییرات هورمونی و فشار رحم بر روده در دوران بارداری میتواند منجر به یبوست شود.
- سن: با افزایش سن، عضلات روده ضعیف‌تر می‌شوند و ممکن است حرکت روده کندتر شود.
علائم یبوست:
- دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته
- مدفوع سفت و خشک
- دشواری در دفع مدفوع
- احساس تخلیه نشدن کامل روده
- درد یا نفخ شکم
- از دست دادن اشتها
- سردرد
- خستگی
تشخیص یبوست:
پزشک معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی بیمار میتواند یبوست و افتادگی روده را تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری مانند آزمایش خون، آزمایش مدفوع یا گرافی و یا کولونوسکوپی برای رد سایر علل احتمالی یبوست تجویز شود.
درمان یبوست:
درمان یبوست به طور معمول بر افزایش حرکت روده و نرم شدن مدفوع تمرکز دارد. تغییرات در سبک زندگی، مانند افزایش مصرف فیبر، نوشیدن مایعات بیشتر و ورزش منظم، اغلب برای رفع یبوست خفیف تا متوسط کافی است. در موارد شدیدتر، ممکن است داروهایی مانند ملین‌ها، تنقیه یا شیاف‌های تجویزی برای کمک به حرکت روده تجویز شود.
افتادگی رکتوم
افتادگی روده وضعیتی است که در آن قسمت پایینی روده بزرگ (رکتوم) از طریق مقعد به بیرون می‌افتد. یا گاهی این بیرون امدن نیز مشهود نیست و تنها دو قسمت روده در داخل لگن به داخل هم میفتند این بیماری میتواند در افراد در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در زنان، به خصوص بعد از زایمان شایع است.
علل افتادگی روده:
- عضلات ضعیف کف لگن: عضلات کف لگن از رکتوم و سایر اندام‌های لگنی پشتیبانی می‌کنند. ضعف این عضلات میتواند منجر به افتادگی روده شود.
- فشار زیاد داخل شکم: افزایش فشار داخل شکم ناشی از زایمان، یبوست مزمن، چاقی یا سرفه‌های شدید میتواند به عضلات کف لگن فشار وارد کند و باعث افتادگی روده شود.
- سابقه جراحی: جراحی‌های قبلی در ناحیه لگن یا شکم میتواند عضلات کف لگن را ضعیف کند و خطر افتادگیروده را افزایش دهد.
علائم افتادگی روده:
- احساس توده یا برآمدگی در مقعد یا واژن
- دفع مدفوع دشوار یا بی‌اختیاری مدفوع
- درد یا ناراحتی در ناحیه لگن یا مقعد
- احساس پری یا سنگینی در رکتوم
- ترشح مخاط از مقعد
- نیاز به تخلیه مدفوع با انگشت یا تنقیه آب
- تخلیه ناکامل
تشخیص افتادگی روده:
پزشک معمولاً با معاینه بالینی و بررسی سابقه پزشکی بیمار همچنین انجام عکس رادیوگرافی خاص یا ام آر ای میتواند افتادگی روده را تشخیص دهد. در برخی موارد ممکن است آزمایش‌های بیشتری مانند:
- معاینه انگشتی رکتوم (DRE): در این معاینه، پزشک انگشت خود را با ژل چرب کرده و وارد رکتوم میکند تا علائم افتادگی را بررسی کند.
- سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی: این روش‌ها شامل وارد کردن یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر با دوربین به راست روده و روده بزرگ برای بررسی مستقیم بافت داخلی و شناسایی هر گونه ناهنجاری است.
- آشعه ایکس با باریم انما: در این روش، ماده‌ای با جنس باریوم به داخل روده بزرگ تزریق میشود و سپس عکس‌برداری اشعه ایکس انجام میگیرد. این کار به بررسی حرکت روده و محل دقیق افتادگی کمک میکند.
درمان افتادگی روده:
درمان افتادگی رکتوم به شدت بیماری و علائم فرد بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است تغییرات در سبک زندگی مانند ورزش‌های کف لگن برای تقویت عضلات کف لگن و رژیم غذایی با فیبر بالا برای نرم شدن مدفوع و جلوگیری از زور زدن در هنگام دفع مدفوع، توصیه شود.
جراحی: در موارد شدیدتر افتادگی روده، جراحی ممکن است ضروری باشد. انواع مختلفی از جراحی برای درمان افتادگی روده وجود دارد که انتخاب نوع آن بستگی به محل و شدت افتادگی دارد:
- جراحی رکتوپکسی از ناحیه مقعدی: این جراحی با هدف سفت کردن عضلات کف لگن و نگه داشتن رکتوم در جای خود انجام میشود.
- رکتوپکسی شکمی: در این روش، رکتوم با بخیه به دیواره شکم متصل میشود تا از افتادگی مجدد آن جلوگیری کند.
- کولکتومی (برداشتن قسمتی از روده): در موارد شدید افتادگی رکتوم، ممکن است بخشی از روده برداشته شود.
عوارض یبوست و افتادگی روده:
- بواسیر یا هموروئید: یبوست مزمن و زور زدن در هنگام دفع مدفوع میتواند منجر به بواسیر یا هموروئید شود.
- فیشر یا شقاق مقعد: زور زدن در هنگام دفع مدفوع میتواند باعث ایجاد پارگی در کانال مقعد شود.
- بی‌اختیاری مدفوع: در موارد شدید افتادگی رکتوم، فرد ممکن است کنترل روده خود را از دست بدهد و دچار بی‌اختیاری مدفوع شود.
پیشگیری:
- رژیم غذایی با فیبر بالا: مصرف کافی فیبر در رژیم غذایی به نرم شدن مدفوع و حرکت منظم روده کمک میکند.
- نوشیدن مایعات کافی: نوشیدن مایعات به اندازه کافی به جلوگیری از سفت شدن مدفوع کمک میکند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به تقویت عضلات روده و جلوگیری از یبوست کمک میکند.
- تقویت عضلات کف لگن: انجام تمرینات کف لگن به طور منظم میتواند به تقویت عضلات کف لگن و پیشگیری از افتادگی روده کمک کند.
- مدیریت وزن: حفظ وزن سالم میتواند فشار روی عضلات کف لگن را کاهش دهد و خطر افتادگی رکتوم را کم کند.
- درمان یبوست به موقع: درمان یبوست در مراحل اولیه میتواند از بروز عوارض مانند افتادگی رکتوم جلوگیری کند.
یبوست و افتادگی روده : درک عمیق‌تر ارتباط آنها
یبوست و افتادگی روده، اگرچه شرایط مجزا هستند، اما می‌توانند با هم تداخل داشته باشند و بر یکدیگر تأثیر بگذارند. درک این ارتباط برای تشخیص و درمان مناسب هر دو بیماری حیاتی است.
تاثیر یبوست بر افتادگی روده:
- فشار هنگام دفع: زور زدن مکرر برای دفع مدفوع سفت در یبوست مزمن میتواند فشار زیادی بر عضلات کف لگن وارد کند. این فشار میتواند باعث ضعیف شدن عضلات و در نهایت منجر به افتادگی روده شود.
- آسیب به بافت رکتوم: مدفوع سفت میتواند به بافت رکتوم آسیب برساند و باعث التهاب شود. این التهاب میتواند روند افتادگی رکتوم را تسریع کند.
- تخلیه ناقص روده: در یبوست، فرد ممکن است به طور کامل روده خود را تخلیه نکند. این موضوع میتواند باعث افزایش وزن مدفوع باقیمانده در روده بزرگ و در نتیجه افزایش فشار بر عضلات کف لگن و تشدید افتادگی رکتوم شود.
تاثیر افتادگی روده بر یبوست:
- مشکل در دفع: افتادگی روده میتواند باعث انسداد جزئی در مسیر خروج مدفوع شود. این انسداد دفع کامل مدفوع را دشوار میکند و منجر به یبوست میشود.
- ایجاد چرخه معیوب: یبوست ناشی از افتادگی روده میتواند منجر به زور زدن در هنگام دفع شود که به نوبه خود باعث تشدید افتادگی و بدتر شدن یبوست گردد. این چرخه معیوب میتواند درمان هر دو بیماری را دشوار کند.
تشخیص افتراقی یبوست ناشی از افتادگی روده :
در برخی موارد، تشخیص اینکه آیا یبوست به دلیل افتادگی روده ایجاد شده یا برعکس، افتادگی روده ناشی از یبوست مزمن ، دشوار است. پزشک با بررسی دقیق سابقه پزشکی بیمار، علائم و انجام معاینات فیزیکی میتواند به تشخیص افتراقی برسد.
درمان همزمان یبوست و افتادگی روده:
درمان هر دو بیماری یبوست و افتادگی روده اغلب به صورت ترکیبی و با هدف کنترل یبوست و تقویت عضلات کف لگن برای جلوگیری از افتادگی بیشتر رکتوم انجام میشود.
- درمان یبوست: تغییر در رژیم غذایی با افزایش فیبر، مصرف مایعات کافی و ملین‌های تجویزی در صورت نیاز برای نرم شدن مدفوع و سهولت در دفع مدفوع.
مصرف کافی فیبر در رژیم غذایی (حداقل 25-35 گرم در روز) به حجیم شدن مدفوع و سهولت در دفع آن کمک میکند. منابع خوب فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل هستند.
نوشیدن مایعات کافی: نوشیدن مایعات به اندازه کافی (حدود 1.5 تا 2 لیتر در روز) مدفوع را نرم نگه می‌دارد و به حرکت منظم روده کمک میکند.
مصرف پروبیوتیک‌ها ممکن است به تنظیم باکتری‌های روده و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند.
در صورت ابتلا به یبوست مزمن، از مصرف خودسرانه ملین‌ها اجتناب کنید و حتما با پزشک مشورت نمایید.
- تقویت عضلات کف لگن: تمرینات کف لگن با ورزش کگل (Kegel exercises) برای تقویت عضلات کف لگن و بهبود کنترل روده.
- برای انجام تمرینات کف لگن، عضلاتی را که برای متوقف کردن جریان ادرار یا مدفوع استفاده می‌کنید، سفت کنید و نگه دارید. چند ثانیه نگه دارید و سپس عضلات را رها کنید.
- این تمرین را 10 بار تکرار کنید و 3 بار در روز این مجموعه تمرینات را انجام دهید
ایجاد عادت اجابت در زمان مشخص: عادت کردن به اجابت در زمان مشخص هر روز، به تنظیم حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک میکند.
- عدم زور زدن در هنگام دفع و دانستن اینکه دفع نرمال چیست؟
- به طور نرمال وقتی انسان چیزی میخورد و محتوی غذایی وارد معده میشود مکانیسم عصبی و هورمونی باعث حرکت روده بزرگ و تخلیه مقداری مدفوع به راست روده یا رکتوم میگردد رکتوم گیرنده های عصبی خاصی دارد که وجود مدفوع را در درون خود حس میکند و شخص متوجه خواهد شد که مدفوع دارد و در واقع حس دفع ایجاد میشود و اگر فرد به توالت ( مکانی که شخص در ان احساس امنیت خصوصی دارد به جایی دید ندارد استرس در آن وجود ندارد و شخص میداند میتواند در انجا به مدتی با آرامش بنشیند و دفع انجام دهد) مراجعه کند مغز با کمک حواس پنجگانه این مکان را امن تشخیص میدهد و فرمان حرکت و عمل دفع را به رکتوم میدهد( توجه داشته باشید که تنها کاری که شخص انجام داده رفتن به توالت بوده و هیچ نقشی در فرایند دفع ندارد ) در این مرحله رکتوم شروع به انقباضات دودی میکند و بافت و مخاط رکتوم به بالا کشیده میشود و برعکس حجم مدفوع به سمت خروجی هدایت میشود
در این مرحله پیام عصبی از رکتوم به مقعد ارسال میشود و پیام و دستور شل شدن مقعد به ان میرسد و ماهیچه های اسفنگتر مقعدی شل میشود و حجم مدفوع از طریق فشار دودی رکتوم از بالا و شل شدن مسیر مقعدی از طریق مقعد دفع میشود تا در نهایت تخلیه کامل صورت گیرد مجددا توجه کنید که در فرایند دفع شخص هیچ کاری تاکید میکنم هیچ کاری غیر از مراجعه به توالت انجام نداده است و تمام این فرایند به صورت خودکار و تسط هدایت سیستم عصبی خود بدن انجام میگیرد . پس بدانیم هرگونه دخالت در این روند باعث اختلال در فرایند طبیعی دفع و به تدریج باعث بروز مشکلات در دفع و ایجاد اختلالت عصبی و ساختاری در ناحیه رکتوم و مقعد خواهد شد .
پس با اصلاح الگوی دفعی و نزدیک کردن آن به دفع نرمال میتوان مشکلات مقعدی را کاهش داد و در بسیاری از موارد با اصلاح آن میتوان نیاز به جراحی های سنگین و پر عوارض را کاهش داد
- جراحی: در موارد شدید افتادگی روده که با درمان‌های دیگر قابل کنترل نیست، ممکن است جراحی برای ترمیم عضلات کف لگن یا تغییر موقعیت رکتوم ضروری باشد.
- بیوفیدبک: بیوفیدبک نوعی درمان است که به فرد کمک میکند تا کنترل بیشتری بر عضلات کف لگن خود داشته باشد و میتواند در کنار سایر روش‌های درمانی برای یبوست و افتادگی رکتوم مفید باشد.
اهمیت مدیریت وزن در یبوست و افتادگی روده:
حفظ وزن سالم برای پیشگیری و مدیریت هر دو بیماری یبوست و افتادگی روده بسیار مهم است. اضافه وزن و چاقی فشار بیشتری بر عضلات کف لگن وارد میکند و میتواند هر دو بیماری را تشدید کند.
نتیجه‌گیری:درمان‌های غیرجراحی متعددی برای مدیریت یبوست و افتادگی روده در دسترس است. با تغییر سبک زندگی، مصرف فیبر کافی، نوشیدن مایعات، انجام تمرینات کف لگن و در صورت نیاز استفاده از ملین‌ها و بیوفیدبک، میتوان علائم این بیماری‌ها را کنترل کرد و از بروز عوارض جدی جلوگیری نمود. اگر علائم شما با درمان‌های غیرجراحی بهبود نمی‌یابد، پزشک ممکن است جراحی را به عنوان راه حل نهایی توصیه کند.
برای مطالعه بیشتر :
https://www.colorectalcentre.co.uk/obstructed_defecation_syndrome.html